Moed voor elke dag - Kazdý den odvahuTsjechoslowakije
Moed voor elke dag - Kazdý den odvahu (Evald Schorm 1965)
Meer dan duizend dinsdagen stonden ’s avonds in het teken van Vera Zienema. In maart 1990 kwam ik bij de filmgroep. In die tijd draaide de Zienema op 16mm. Veel klassiekers werden er vertoond. Zo hadden we retrospectieven met het werk van Wim Wenders, Ingmar Bergman of Otar Iosseliani. Ook organiseerden we in de periode 1990-2004 vier keer een Cultfilmfestival, met bijvoorbeeld Harold and Maude, Night of the Demon, Les raisins de la mort, Two-Lane Blacktop, Vanishing Point, Frankenstein Meets the Space Monster en Shock Corridor.
Verder begonnen we regisseurs uit te nodigen en kregen we bijvoorbeeld Paula van der Oest, Ian Kerkhof, Boris Pavel Conen, het Instituut voor Betaalbare Waanzin, Martha Colburn, Matthias Müller, Birgit Hein, Philippe Grandrieux, Taka Iimura, Ari Roussimoff en Elias Merhige op bezoek. Veel van de films die we toen vertoonden kwamen uit collecties van verzamelaars als Michael Helmerhorst, Fenno Werkman, Jack Stevenson of van de Werkstattkino uit Munchen. Om een mooi programma samen te stellen plozen we veel filmboeken na. Cult Movies (Danny Peary), Top 100 Movies (John Kobal), Incredibly Strange Films (RE/SEARCH) en Film as a Subversive Art (Amos Vogel) vormden daarbij de leidraad. Het was altijd spannend of een film zo goed was als elders werd beschreven, maar doorgaans was dat wel het geval.
In december 1994 vertoonden we Moed voor elke dag (internationaal bekend als Courage for Every Day of als Ordinary Courage). In het boek van Amos Vogel werd deze film geprezen als een hoogtepunt van de Tsjechische New Wave: “Unquestionably one of the most influential and most accomplished works of the Czech renaissance, this story of a disillusioned young Communist increasingly at odds with his environment touched on themes of alienation, opportunism, the exhaustion of ideology, and charted the progress of a secular crucifixion.” Andere hoogtepunten waren bijvoorbeeld Madeliefjes (Vera Chytilova) en De liefde van een blondje (Milos Forman).
Moed voor elke dag was het debuut van Evald Schorm en won in 1966 de hoofdprijs op het filmfestival van Locarno. De film speelt zich af in een naoorlogs Praag en volgt de jonge arbeider Jaroslav Lukas (Jan Kacer). Jaroslav is een overtuigd socialist. De veranderingen die in de jaren zestig plaatsvonden, maken zijn speeches echter steeds meer tot clichés en ontnemen betekenis aan zijn politiek activisme.
Tsjechoslowakije probeerde zich in de jaren zestig te ontworstelen aan het Oostblok: verscheidene politieke gevangenen uit de jaren vijftig werden gerehabiliteerd, elementen van de vrijemarkteconomie werden heringevoerd en journalisten genoten van een vrijheid die ze niet meer gekend hadden sinds de communisten in 1948 de macht overnamen. De bevolking durfde in het licht van de hervormingen weer openlijk kritiek te uiten op de communisten en achtte de Partij schuldig aan de materiële en morele achteruitgang van het land. Jaroslav heeft in dat nieuwe politieke klimaat moeite zijn plek te vinden en raakt in een morele crisis.
De film werd na de Praagse lente in de ban gedaan en geldt als de eerste Oost-Europese film waarin het opportunisme (carrièrejagers) binnen de communistische partij aan de kaak werd gesteld. Opnieuw Amos Vogel over deze film: “Audacious ideological implications, unmistakable visual symbols, and incisive comments on post-revolutionary reality stamp this bitter and ironic film as a political work of great importance. The denouement is tragic and extremely moving.”
In mijn herinneringen is Moed voor elke dag een prachtige film en hij prijkt dan ook hoog op mijn lijst met favoriete films. Waar andere favorieten als Citizen Kane (Orson Welles), Stranger Than Paradise (Jim Jarmusch), Orphée (Jean Cocteau) en De vrouw in het zand (Hiroshi Teshigahara) vrij gemakkelijk op DVD te bemachtigen zijn, is dat met deze film niet het geval. Dankzij de hulp van het Tsjechisch Centrum in Den Haag is het echter gelukt om een 35mm-kopie van deze film te lenen van het filmmuseum in Praag. Een mooi afscheid na 22 jaar Zienema.
René