Movies that Matter: The Act of KillingUK, Denmark, Norway
The Act of Killing (Joshua Oppenheimer, 2012) with as guest speaker the University of Groningen South Asia expert Dr Clemens Six
The excellent reviews may mean a sell-out show, so it might be a good idea to purchase a ticket online. If you do so, please come before 8.55 PM.
Vanwege de uitstekende recensies en verwachte drukte is online kaartjes kopen wellicht raadzaam. Graag zien we mensen met online gekochte kaartjes voor 20.55.
Het doden – hoe vaak is dat niet verbeeld in de film? Maar hoe vaak gebeurt dat door de moordenaars zelf? Huiveringwekkend worden in The Act of Killing herinneringen opgehaald aan het doden van de vijand. De mannen die aan het woord komen hebben een kleine vijftig jaar geleden huisgehouden in Indonesië, in een tijd dat minstens een miljoen mensen om het leven kwamen, veelal communisten, etnische Chinezen en mensen uit andere minderheidsgroepen. Kortom de zoveelste genocide in de prachtarchipel die Indonesië heet. Nu eens niet met inmenging van Nederlanders overigens. De betere – lees meest bloederige – genocide is altijd een kwestie van een bevolking onderling, zoals tot op de dag van vandaag het geval blijft.
Er wordt al dan niet terecht altijd een onderscheid gemaakt tussen doden en vermoorden. Terecht wellicht als iemand als soldaat erop uit gestuurd wordt – al valt er op een soldaats handelen altijd kritiek mogelijk. Maar wat als wanneer zoals hier het geval was het leger kleine boeven & straattuig inhuurt om hun zaakjes op te knappen? Bizar genoeg is er ook een link met film. De mannen die in de documentaire worden opgevoerd kwamen in de jaren zestig vdve rond van het verpatsen van bioscoopkaartjes. Zelf hielden ze het meest van Hollywoodfilms, die de communisten verafschuwden vanwege hun Amerikaanse (imperialistische) herkomst. Ziedaar de banale kiem van het conflict. En zo leverde Hollywood zelfs protagonist Anwar zijn favoriete, van maffiafilms afgekeken moordmethode: verwurging met ijzerdraad.
Oorlog ontaardt maar al te vaak in anarchie, een situatie waar gewetenlozen altijd van weten te profiteren. Bovendien mogen de overwinnaars de geschiedenis schrijven – in elk geval zolang zij aan de macht zijn. In Indonesië houdt het leger al decennialang veel macht in handen, dus deze mannen konden ongestoord tot in talkshows aan toe fijn hun herinneringen ophalen; sterker nog, zij legden destijds de kiem voor paramilitaire organisaties die tegenwoordig nog altijd groot en machtig – en bovenal nog steeds misdadig en moordzuchtig – zijn. En die deze mannen op handen dragen.
Overigens is de opkomst van milities om het vuile werk op te knappen ook een algemene kenmerk van oorlogsituaties. Een voorbeeld: een bankrover die ooit ook Nederland opereerde, ene Arkan, zou later tijdens de Joegoslavische oorlogen tot oppermachtige militieleider uitgroeien (nou ja, naast hun moordwerk controleerden de milities vooral de zwarte markt, waar het in oorlogen eigenlijk ook altijd uiteindelijk allemaal om draait), die op het toppunt van zijn roem trouwen zou met de bekendste Balkan turbopopzangeres, Svetlana ‘Ceca’ Veličković, aldaar.
The Act of Killing is een schokkende film, die overal een onuitwisbare indruk achterlaat. In Indonesië zelf is het niet zonder reden zeer omstreden. Men durft het dan ook alleen in besloten kring te vertonen. Daar viert het niet het ongekende succes dat het overal anders ter wereld ten deel valt. Het ligt te nabij, het is hun holocaust, hun oorlog die nog altijd voortsuddert en regelmatig weer bloederig opvlamt.
david