Binnen Nederland kun je bijna niet verder verhuizen dan van Maastricht naar Groningen. Vandaar dat de volgende stap van de tegenwoordig vermaarde luitspeler Jozef van Wissem naar de grote muziekstad New York leidt. Niet heel verwonderlijk, want eerdere bands van van Wissem hadden al dat duistere experimentele randje dat ook de NY no wave, industrial en noise scene kenmerkt. Berlijn had ook een  keuze kunnen zijn, maar door zijn laatste Groninger band Kaïn heeft van Wissem al contact met de muziekscene in New York. New York blijkt een gouden zet voor de muzikale ontwikkeling van Jozef van Wissem, waar hij zijn electrische gitaar inruilt voor de middeleeuwse luit onder de bezielende leiding van befaamd gitarist, luitspeler en leraar Patrick O'Brien. Een toevallige ontmoeting en daaruit voortvloeiende vriendschap met regisseur en muzikant Jim Jarmusch doet de rest. Met de soundtrack voor diens 'Only Lovers Left Alive' (2013) oogst Jozef van Wissem internationaal veel lof en dit opent de weg die hij nu al tourend over de hele wereld aflegt.

Tot zijn tijd in New York runt Jozef van Wissem het Groninger underground muziekcafé De Klok, waar veel krakers en punkers komen. De kroeg beleeft begin jaren 90 turbulente tijden na de ontruiming van het grote WNC kraakpand (Wolters-Noordhof Complex). De constante tegenwerking van de Groninger universiteit, waarnaast de kroeg zich bevindt, en de steeds grimmiger wordende sfeer destijds onder het publiek van het café zullen ongetwijfeld een rol hebben gespeeld in de beslissing van Jozef van Wissem om de boel maar te verkopen en te vertrekken naar Amerika. Ik kan daar enigszins over meepraten, want ik heb in die tijd nog bardiensten voor hem gedraaid in De Klok en laat ik zeggen dat ik het wel kan begrijpen.

Dat is nu onderhand wel een flinke tijd geleden, maar ik ben blij dat het voor Jozef van Wissem zo goed heeft uitgepakt. Dat hij dan een band heeft opgericht - SQÜRL - met een van mijn favoriete filmregisseurs (sinds 'Down By Law' probeer ik alles van Jarmusch te volgen) vind ik dan al helemaal geweldig. Ook als duo maken Jozef van Wissem en Jim Jarmusch platen, waarop de electrische gitaarnoise van Jarmusch wordt vermengd met de sferische luit van van Wissem. Een heel andere sfeer dan de soloplaten van van Wissem, waarop de luit meer op de voorgrond treedt met verschuivende, repeterende en simpel lijkende melodieën, die toch zo ingenieus in elkaar steken dat ze je aandacht blijven trekken en er niet aan ontsnappen. In trance brengen is daar een goede uitdrukking voor. In Vera hebben we dat al een aantal keren mogen ondergaan.

In een interview legt van Wissem al eens uit: "I also use of lot of 12-string electric guitar drones with adapted tuning; and electronics, field recordings and beats too. So it's not just lute. In any case, composing for films and live concerts are two completely different things. Live shows to me are about sharing a trance, a series of one on one moments with the audience. They can be very intense, intimate and very much of the time in which they happen. The solo lute to me is the ultimate instrument for that. You can't hide."

De keuze voor de luit is naast een poging om het instrument uit het museum te halen en weer een volwaardige plek op de hedendaagse podia te geven ook een politieke: "I think that in general it is a political thing for me, to play this instrument. It’s anti-computer age, anti-stuff you don’t need, anti-everything that’s wrong with this society nowadays."

Onlangs is Jozef van Wissem nog te zien geweest op de vaderlandse tv in een aflevering van 'On Stage' met Raven van Dorst (DOOL) en in een recensie daarop wordt hij aangeduid als 'de Nederlandse luitspeler uit New York, die als een soort mix tussen een middeleeuwse monnik en een satanistische Raspoetin zijn kunst brengt'. Als je hem live ziet in zijn zwarte kleding met zijn zwartomrande, stoïcijnse, geconcentreerde blik gericht op het publiek, dan zit daar wel wat in. Binnenkort komt er een nieuwe plaat uit, 'Nosferatu, The Call of the Deathbird' (2022) naar aanleiding van de 100e verjaardag van deze vampierklassieker van F.W. Murnau. De soundtrack begint rustig met een alleen luit, waarna het in de loop van 90 minuten met behulp van electrische gitaar en  vervormde opnames van uitgestorven vogelsoorten uitmondt in een dikke noisende laag van slow death metal. Lijkt me iets om naar uit te kijken als deze plaat zometeen uitkomt tijdens Halloween. Maar we laten ons eerst nog even hypnotiseren tijdens het optreden in Vera.

Als we tenminste dan al niet in totale hypnose zijn geraakt van het optreden van Midwife uit San Miguel, New Mexico. Eigenlijk spreken we hier van een dubbelprogramma, al helemaal als je weet dat de laatste plaat 'Luminol' (2021) hoog in de jaarlijst van 2021 van onze programmeur Peter staat. En dat is volkomen terecht, want als geen ander weet Madeline Johnston, alias Midwife onder je huid te kruipen met betoverend huilende melodieën. 'Heaven metal' noemt ze haar emotionele mix van  shoegaze, ambient en slowcore  over verwoesting en wederopstanding zelf.

Johnston woont eerst in Denver, Colorado waar ze zichzelf verschillende instrumenten leert spelen en opnemen als ze met 15 andere muzikanten in de DIY gemeenschap Rhinoceropolis samenleeft.

"Rhinoceropolis changed my life. When I moved in I felt I had really found my tribe. I began recording my own music and started developing the Midwife project there. I felt really supported by the people around me, and we fed each other creatively. There was a certain atmosphere of timelessness without consequences. As if time had been frozen and we had a world of our own creating to form as we saw fit. I learned so much about myself and my art practice."

Hier onstaat Midwife en ook haar ambient drone project Sister Grotto. Ze neemt er zelf haar debuutplaat  op, 'Like Author, Like Daughter' (2017), waarop haar in reverb gedrenkte spookachtige maar warme vocalen een gevoel van ontheemding en verlatenheid uitstralen zonder een spoortje van depressiviteit. Je zou er bijna de schoonheid van gaan inzien.

"The concept of home is a recurring theme in my work. This is primarily because I have an unstable concept of place, of belonging – belonging to something or somewhere is a lifelong path I’m trying to understand. Home is not only physical space, it’s emotional space as well."

Tijdens het hele proces heeft ze in medebewoner Colin Ward een ware vriend en mentor. Nog voor het uitkomen van de plaat wordt  Rhinoceropolis ontruimd door de gemeente Denver vanwege een brand in een soortgelijk pand in San francisco een jaar eerder, waardoor de veiligheidseisen zijn aangescherpt - volgens de officiële uitleg. Niet lang daarna overlijdt ook nog eens Ward en Madeline Johnston's wereld stort ineen. Het rouwproces verwerkt ze in haar tweede plaat 'Forever' (2020).

"I had a really hard time writing this album. For months I couldn’t even look at my guitar. I knew I had a lot to communicate, but I didn’t know how. It took a long time. I think the way around it, for me, was trying to take these large ideas and compress them into something really simple. There was a lot of comfort in knowing I wasn’t alone. It’s a wound that never heals."

'Forever' is zwaar beladen met gevoelens van verdriet en verlies, maar is tegelijk een prachtig klinkende, hypnotiserende zen-achtige acceptatie van de eindigheid van het leven, van de dood. Omdat 'Forever' in de muziekwereld goed wordt opgepikt staan er een aantal nationale en internationale tours op stapel, maar dan begint de corona-pandemie. Johnston verhuist terug naar haar geboortestreek, naar  San Miguel, New Mexico en schrijft daar gedurende de quarantaine haar derde plaat 'Luminol'. Ze neemt de plaat op met een groter instrumentarium dan voorheen en met contributies van onder andere leden van DIIV. Met ook iets meer gitaar en drums, maar nog steeds zonder enige bombast, op zoek naar houvast en waarheidsvinding in zichzelf temidden van alle sociale onrust gedurende de pandemie in Amerika.

"I didn’t realize this until just now, but I think all of my records are about grief. I don’t want to play out this cliche too much, but Luminol is about grieving the world as we know it. I think the headspace I was in was about reconnecting to my process, which I finally felt like I had the time and space to do. I had some major life transitions when I was going into the new album – and as I was reconnecting to my creative process, I was also reconnecting with myself – soul-searching."

Midwife tourt na het uitbrengen van het wederom goed ontvangen 'Luminol' met bands als Deafheaven, Bambara en Nothing. Nu is het de beurt aan Vera om te worden betoverd door haar heaven metal.

Dikkie.